Günlük hayatta pek kullanılmayan, ancak lojistik veya sigorta sektörlerinde çalışanların sıkça duyduğu konşimento nedir?
İçindekiler
Konşimento Nedir?
Tarihte ilk kez deniz taşımacılığında kullanılan ve hala en çok bu alanda adı geçen konşimentoyu, taşıma belgesi veya taşıma senedi olarak özetleyebiliriz. Kökeni Latince olan konşimento, “Bilgi” anlamına gelen cognosciménto kelimesinden Türkçeye geçmiştir. Konşimento, hukuken bir kıymetli evrak olarak sayılır ve Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenmiştir.
Üzerinde yükleyici, alıcı, ihbar merci gibi bilgilerin yer aldığı konşimento özetle; bir malın A noktasından B noktasına taşınması için gerekli bir evraktır. İngilizcede “Bill of Lading” (B/L) olarak adlandırılır. Gönderen, alıcı ve taşıyıcıya verilmek üzere minimum 3 asıl belge olarak taşıyıcı firma tarafından düzenlenir. Konşimentonun esasları deniz taşımacılığı üzerinedir ve çoğu deniz yolu ile yapılan lojistik faaliyetlerde kullanılır.
Konşimento Nasıl Düzenlenir?
Hukuki açıdan kıymetli evrak niteliği taşıyan konşimento, taşıyıcı firma ya da onun yetkili acentesi tarafından düzenlenir.
Türk Ticaret Kanunu’nun 1228. Maddesi‘nde düzenlenen konşimento; taraflar arasında bir taşıma sözleşmesinin yapıldığını ispatlayan, malın yüklendiğini ve sadece alıcı tarafından ibrazı karşılığında teslimle yükümlü olduğu bir senettir. Dikkat ve özenle hazırlanması gereken konşimento için genellikle taşıyıcı firmaların konşimento hazırlama formları kullanılmaktadır.
Eksiksiz ve doğru bilgiler içermesi gereken bir konşimento üzerinde;
- İhracatçı ve ithalatçının adları veya ticari unvanları, açık adresleri, telefon numaraları ve mail adresleri gibi iletişim bilgileri
- Gönderimi yapacak nakliye firmasının adı ve adresi,
- Gönderilen malın özellikleri (türü, adedi, ağırlığı, maddi değeri vb.)
- Malın yüklendiği ve varacağı limanlara dair bilgiler,
- Malın yüklenme tarihi,
- Navlun ödeme bilgisi,
- İmzalar ve evrakın düzenlendiği tarih yer almalıdır.
Malın ithalatçı tarafından gümrükten alınabilmesi için konşimentoya ihtiyaç vardır. Sürecin sorunsuzca yönetilmesi için kritik önemi bulunan konşimentolar; şahsa, emire ve sahibine belirtilerek düzenlenir.
Düzenlendiği kişiye göre yapılan sınıflandırmada konşimentolar;
Nama Düzenlenen Konşimento
Diğer adı ile “Straight Bill of Lading” olan nama düzenlenen konşimento, konsinye alanında sadece şahıs ya da firma ismi veya unvanının bulunduğu, emre veya emrine (to order) kaydının yer almadığı bir konşimentodur. Malın alıcısı konsinyede yazılı olan taraf olduğundan dolayı bu konşimentonun cirolanarak devredilmesi veya bedeli alınarak dahi olsa üçüncü şahıslara verilmesi yasaktır.
Emre Düzenlenen Konşimento
Konsinye alanında yalnızca “Emre” (to order) yazılı olan emre düzenlenen konşimento, ciro yolu ile devredilebilir. Yükletenin emrine düzenlenen bu konşimentoda en önemli kısım; yükleyici taraf, yani shipper tarafından cirolanmasının şart olmasıdır. Aksi durumlarda malın tahliyesi esnasında gecikmeler yaşanıp ekstra masraflar ortaya çıkabilmektedir.
Hamiline Konşimento
Hamiline konşimento; gerçek kişi veya firma isimlerinin yer almadığı, yalnızca “Hamiline” yazılarak düzenlenen bir evraktır. Bu senedin sahibi kişi, malı teslim alma hakkına sahiptir. Yükleticinin talebi üzerine düzenlenir ancak iki taraf arasında iyi niyet ve güven ilişkisi varsa düzenlenmesi zorunlu değildir.
Örnek: Aynı gruba ait iki şirket aralarında bir alım-satım yapıyorsa ve ödeme tahsilinde bir şüphe bulunmuyor ise konşimento düzenlenmeyebilir.
Konşimento ve Diğer Taşıma Yolları
Konşimento ağırlıklı olarak deniz yolu taşımacılığıyla ilişkilendirilse de, diğer taşıma yollarında da ihtiyaç duyulan bir belgedir.
Deniz Yolu Konşimentosu
Deniz yolu konşimentosu, dünya ticareti için hayati önemi bulunan deniz yolu taşımacılığında kullanılır. En eski konşimento çeşitidir.
Gönderici, alıcı ve taşıyıcı arasındaki yasal bağlayıcıdır. Deniz yolu konşimentosunda malın nereden nereye sevk edileceği, miktarı, özellikleri, alıcı ve gönderici firmanın bilgileri yer alır. Hem gönderici hem de alıcı tarafından imzalanır ve sevkiyat süreci bittikten sonra alıcıya imza karşılığında verilir.
Hava Yolu Konşimentosu
Hava yolu konşimentosu ya da uluslararası bilinen adıyla Air Waybill (AWB), hava yolu şirketi tarafından gönderi hakkında bilgi sağlamak amacıyla düzenlenen bir belgedir. Hava yolu konşimentosunun üç orijinal, dokuz da kopyası bulunur. Taşıyıcı tarafından düzenlenip, makbuz işlevi görür ve ciro edilemez.
Kara Yolu Konşimentosu
Kara yolu taşımacılığında kullanılan bu belge ile, uluslararası bağlayıcılığı olan Convention Marchandise Routier (CMR) hükümleri kabul edilmiş olur. Üç nüsha halinde düzenlenir ve nüshalar gönderici ve taşıyıcı tarafından imzalanır. Bu nüshalar gönderen, malın taşınması süresinde mala eşlik eden ve son olarak da taşıyıcı firmaya birer nüsha halinde teslim edilir.
Konşimento ve Ordino Arasındaki Fark Nedir?
Konşimento kavramını konşimento nedir, nasıl düzenlenir gibi sorular sorarak hep beraber inceledik. Konşimentonun veya diğer bilinen ismiyle taşıma senedinin, bir malın A noktasından B noktasına kadar taşınması için gerekli bir evrak olduğunu artık biliyoruz. Peki ya zaman zaman konşimento ile karıştırılan ordino nedir?
Malın varış noktasına ulaşmasının ardından, alıcı tarafından gümrükten çekilebilmesi için ihtiyaç duyulan bir belge olan ordino kısaca; yükün alıcısının, yükü gümrükten teslim almak üzere taşıyıcı firmadan aldığı, Gümrük Müdürlüğü’ne beyan edilmiş yüke ait evraklardır. Ordino, teslim emri olarak da bilinir.
Taşıyıcı firma, yükü alınacağı noktaya indirdikten sonra, malı tüm bilgileri ile Gümrük Müdürlüğü’ne beyan ederek özet beyan düzenler. Özet beyan karşılığında gümrük sisteminden bir özet beyan numarası taşıyıcıya verilir. Özet beyan numarasının alınması ardından ordino taşıyıcı tarafından alıcıya teslim edilir ve alıcı yükün gümrükten çekilmesi için işlemlere başlayabilir.
